Evolucija bankarstva: od Babilona do digitalnog

Istorija bankarstva usko je povezana s istorijom novca

Novac, kao sredstvo razmjene, pojavio se s razvojem tržišnih ekonomija i predstavlja neizbježan aspekt pojedinačnog života i nacionalnih ekonomija. Moderni život i poslovanje su gotovo nezamislivi bez novca, što ga čini izuzetno značajnim.

Rođenje Tezaura: Prve finansijske kuće Babilona

Tokom perioda od 7. do 5. vijeka p.n.e., prve privatne finansijske kuće, Egibi i Murashu, pojavile su se u Babilonu. Bile su angažovane u čuvanju i skladištenju robe, žitarica, hrane, zlata i dragocjenosti, kao i u davanju zajmova drugim pojedincima. Potvrde o položenoj robi služile su kao sredstvo naplate i plaćanja, a zajmovi su davani uz visoke kamatne stope. Ove kuće su se zvale Tezaurae.

Trapazati i procvat biznisa mjenjača novca u drevnoj Grčkoj

Zbog postojanja velikog broja gradova-država u drevnoj Grčkoj, koji su kovali vlastiti novac, biznis mjenjača novca i finansijskih transakcija je procvjetao. Ljudi koji su obavljali mjenjačke poslove, zvani Trapazati, istovremeno su djelovali kao zajmodavci. Kasnije su pružali zaloge za zalagaonice, prihvatali novac za štednju i obavljali usluge prenosa novca.

Argentariji iz Rima: Pioniri bankarskih operacija

U drevnom Rimu, s daljim razvojem bankarskih operacija, došlo je do administrativnog regulisanja finansijskih institucija i praksi. Rimski bankari, poznati kao Argentariji, bili su angažovani u primanju depozita, davanju zajmova i olakšavanju finansijskih transakcija. Brojni autori ukazuju na sofisticiranost ovih operacija, što pokazuje da su Argentariji imali značajnu ulogu i u ekonomskim i državnim poslovima.

Templari i evolucija mjenica u srednjovjekovnom bankarstvu

U ranim srednjim vijekovima došlo je do značajnog razvoja mjenjačkih operacija, što je bilo podstaknuto činjenicom da su mnogi lokalni vladari kovali vlastiti novac, a dolazilo je do degradacije valute. Degradacija je podrazumijevala smanjenje težine ili kvaliteta metala korištenih za izradu novčića. Kreditne transakcije su inicijalno imale oblik prirodnog kredita, koji je kasnije evoluirao u monetarne kreditne operacije koje su pratile trgovačke transakcije.

Prominentnu ulogu dobile su mjenice, koje su služile kao instrument plaćanja i omogućile efikasniju trgovinsku razmjenu. U periodu od 11. do 13. vijeka, templari su igrali značajnu ulogu u razvoju bankarskih operacija, uvodeći praksu izdavanja mjenica u lokalnoj valuti, što je omogućilo prenos novca bez rizika. Tokom tog vremena, državni zajmovi i međunarodne kreditne operacije su također postale rasprostranjenije.

Kasnije, porodica Mediči, sinonim za renesansni sjaj, imala je neuporediv uticaj kroz Medici Banku, finansijsku silu koja je oblikovala ekonomski pejzaž Evrope u 15. vijeku. Osnovana od strane Cosima de’ Medici 1397. godine, banka je postala stub prosperiteta Firence, finansirajući ambiciozne projekte i podstičući procvat umjetnosti i nauke. Porodica Mediči, kroz političke manevre, uzdigla se do pozicija moći, dajući uticajne ličnosti poput Lorenca Veličanstvenog.

Banca di Genova i Casa di Sant Georgio: Pioniri finansijskih institucija

U ranim srednjim vijekovima osnovane su prve banke kao organizovane finansijske institucije, uključujući:

• Banca di Genova – osnovana 1320. godine
• Casa di Sant Georgio – osnovana 1407. godine

U kasnim srednjim vijekovima pojavile su se prve izdavačke banke, uključujući:

• Sverigen Riksbank – osnovana 1668. godine, prva centralna banka na svijetu
• Bank of England – osnovana 1694. godine
• Bank of France – osnovana 1800. godine

Bankarstvo u 19. vijeku: Temelji za modernu institucionalnu organizaciju

Tokom 19. vijeka, s razvojem međunarodne trgovine i industrijske revolucije, postavljeni su temelji za institucionalnu organizaciju modernog bankarstva. Osnivanje banaka i dioničkih društava, osiguranih vlastitim posuđenim kapitalom, postalo je ključni faktor za ekonomski razvoj širom svijeta.

Od Bankarske panike 1907. do digitalnog novca: Prekretnice u istoriji bankarstva

Bankarstvo je nastavilo svoj brzi razvoj kroz istoriju s mnogim značajnim momentima, uključujući:

• P. Morgan & Co. se pojavila kao vodeća u oblasti trgovačkih banaka krajem 1800-ih, spasivši cijelu bankarsku industriju tokom događaja zvanog Bankarska panika 1907. godine.
• Sjedinjene Američke Države su osnovale Federalne rezerve (FED), što je dalo SAD-u poziciju finansijskog lidera u svjetskoj ekonomiji.
• Drugi svjetski rat je stavio mnoge zemlje i industrije u potrebu za finansijskim sredstvima, što je dodatno podstaklo razvoj bankarskog sektora.
• Međunarodni monetarni fond (IMF) je osnovan od strane 44 zemlje članice na konferenciji u Bretton Woodsu, SAD.
• Islamsko bankarstvo je uvedeno kao alternativa konvencionalnom bankarstvu osnivanjem banke Mitghamr Savings u Egiptu 1963. godine.
• Online bankarstvo je uvedeno početkom 21. vijeka, a danas bankarstvo postaje sve više digitalno. Danas se mnoge bankarske operacije mogu obavljati putem mobilnih aplikacija pod nazivom e-banking ili m-banking.
• Sve više zemalja povlači gotovinu ili štampani novac u korist digitalnog novca. Novac postaje informacija u sistemu, a ne papir u ruci ili trezoru.
• Banke diversificiraju svoje aktivnosti i portfelje, a danas postoje mnogi oblici bankarstva: komercijalno bankarstvo, investiciono bankarstvo, razvojno bankarstvo, projektne operacije itd.
• Blockchain tehnologija, kriptovalute i vještačka inteligencija su izazovi s kojima će se bankarski sektor suočiti u bliskoj budućnosti. U razvijenim ekonomijama se već dešavaju promjene tako da je sve manje potrebe za poslovnicama banke. Usluge se odrađuju online preko aplikacija, a ima primjera da se čak i krediti odobravaju preko online platformi.